برزخ کجاست؟

عالم دنیا نیز همانند بدن انسان از دو چهره برخوردار است:

1- ظاهر مادی ( دنیا).  2- باطن مثالی ( برزخ). 

ظاهر دنیا چون مادی و قابل حس است، با بدن و قالب ظاهری درک می شود و پس از مرگ، هنگامی که بدن و قالب ظاهری ناتوان شد و از کار افتاد،

بدن برزخی ( مثالی) جایگزین آن می شود و چون با آن جهان سنخیت دارد، قادر به درک پدیده های جهان برزخی است.

بنابراین، جهان برزخی از عالم طبیعت جدا و گسسته نیست که در انتهای این دنیا به جهانی برسیم و این جهان نیز با دیواری بسیار بزرگ از طبیعت جدا گردد؛ بلکه دنیا و برزخ ( مانند دو روی یک سکه) متصل و به هم پیوسته است؛ لذا دانشمندان اسلامی معتقدند که برزخ، در ملکوت همین دنیاست.

در روایات نیز گاهی واژه ی دنیا به جای برزخ به کار می رود. هرگاه، اینچنین تعبیر شود، مراد از آن، دنیای درونی و باطنی است.

از امام صادق علیه السلام پرسیده شد: حضرت آدم علیه السلام در کدام بهشت بوده است [ بهشت برزخی یا بهشت اخروی]؟

فرمود: « بهشت دنیا؛ زیرا در بهشت حضرت آدم، خورشید و ماه بوده است و اگر در بهشت آخرت می بود، هرگز از آن رانده نمی شد» (1).

از واژه ی «صبحگاه» و «شامگاه» در آیات زیر نیز فهمیده می شود که «برزخ» در همین دنیاست و جدای از آن نیست:

« و لهم رزقُهُم فیها بکرةً و عشیاً» (2)

رزق و روزی آنها، صبح و شب بدیشان می رسد.

« النارُ یعرضونَ علیها غدوّاً و عشیّاً» (3)

هر بامداد و شامگاه بر آتش عرضه می شوند.

امام صادق علیه السلام فرمود: « همانگونه که زندگان از اهدای هدیه به خود، خوشحال می شوند، مردگان نیز از آمرزش طلبی و استغفار در حق خویش، شادمان می گردند »

«وادی السّلام»؛ «برهوت»؟

از آنچه بیان شد، دریافتیم که برزخ، پیوسته به دنیاست.

اینک روایاتی را در این باره یادآور می شویم:

امام صادق علیه السلام فرمود: « هیچ مۆمنی در شرق و غرب زمین باقی نمی ماند؛ مگر اینکه به « وادی السلام» برده شود!»

پرسیده شد وادی السلام کجاست

فرمود: « پشت شهر کوفه؛ مۆمنان در آنجا حلقه حلقه گرد هم آیند و با هم سخن گویند» (4).

امیرالمۆمنین علیه السلام فرمود: « بدترین آب روی زمین، آب وادی برهوت است. برهوت سرزمینی است که در حضر موت [ اطراف یمن] واقع شده و تمامی کفار [ پس از مرگ] در آن سرزمین، گرد هم آیند.» (5)

امام صادق علیه السلام فرمود: « روح مۆمن را پس از مرگ به سوی نهر کوثر [ از نواحی وادی السلام] برند. مۆمن در باغهای اطراف آن گردش می کند و از شرابهای آن می آشامد؛ اما دشمنان ما [ اهل بیت] وقتی از دنیا روند، روحشان را به سوی وادی برهوت برند. در آن وادی تا روز قیامت، شکنجه شوند و از زقّوم (6) آن خورند و از حمیمش آشامند. پناه بر خدا از عذاب سخت این وادی!» (7)

جهان برزخی از عالم طبیعت جدا و گسسته نیست که در انتهای این دنیا به جهانی برسیم و این جهان نیز با دیواری بسیار بزرگ از طبیعت جدا گردد؛ بلکه دنیا و برزخ ( مانند دو روی یک سکه) متصل و به هم پیوسته است

حال که دانستیم ارواح در جاهایی غیر از محل دفن خود قرار دارند، پس چرا در روایات به «زیارت اهل قبور» سفارش شده است؟ برای پاسخ به این مطلب، توجه شما را به نکاتی چند جلب می نماییم:

الف- روح با جسد ارتباط ویژه ای دارد. وقتی بر سر قبر مۆمنی حاضر شوند، روحش از « وادی السلام» به سوی قبرش پرواز می کند و از دیدارکننده ی قبرش خشنود می گردد.

از امام کاظم علیه السلام پرسیده شد: آیا مۆمن زائر قبرش را می شناسد؟

فرمود: « آری، تا زمانی که بر سر قبر است، با او انس گیرد و چون از آنجا رود، دلتنگ می شود». (8)

ب- اگر بر سر قبر یادی از مرده کنند، فاتحه ای نثار روحش نمایند، برایش آمرزش طلبند یا در حق او دعایی بخوانند؛ سبب گشایش وضع او در برزخ می شود:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: « بهترین هدیه زندگان برای مردگان دعا و آمرزش طلبی برای آنهاست». (9)

امام صادق علیه السلام فرمود: « همانگونه که زندگان از اهدای هدیه به خود، خوشحال می شوند، مردگان نیز از آمرزش طلبی و استغفار در حق خویش، شادمان می گردند.» (10)

ج- دیدار زندگان از قبور مردگان، مایه ی پند و عبرت و تذکار پس از مرگ است:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: « به زیارت مراقد مردگان روید؛ تا شما را به یاد [ مرگ و] آخرت اندازد » (11).

 

پی نوشت ها :

1. « الکافی»، ج3، ص 247. «بحار»، ج6، ص 284:

سئل عن ابی عبدالله علیه السلام من جنة آدم؟

فقال: « جنة من جنان الدنیا؛ تطلع فیها الشمس و القمر؛ و لو کانت من جنان الخلد، ما خرج منها ابداً».

2. مریم (19) آیه ی 62.

3. مۆمن (40) آیه ی 46.

4. « الکافی»، ج3، ص 243. « بحار»، ج6، ص 268.

«... ان لا یبقی مۆمن فی شرق الارض و غربها؛ الا حشرالله روحه الی وادی السلام!» فقیل له: « این وادی السلام»؟

قال: « ظهر الکوفه: اما انی کأنی بهم حلق حلق قعود یتحدثون».

5. « الکافی»، ج3، ص 246. «بحار»، ج6، ص 289:

« شرّ ما علی وجه الارض؛ ماء برهوت؛ و هوالذی بحضر موت، ترده هام الکفار».

6. زقوم: درختی است در جهنم که غذای اهل جهنم از آن درخت است.

« ترجمه ی منجد الطلاب»، محمد بندرریگی، ص 221، انتشارات اسلامی.

7. « بصائر الدرجات»، ص 130 ( به نقل « بحار»، ج6، ص 287):

«... ان المۆمن اذا توفی صارت روحه الی هذا النهر و رعت فی ریاضه و شربت من شرابه. و ان عدونا اذا توفی صارت روحه الی وادی برهوت فاخلدت فی عذابه؛ و اُطعمت من زقّومه، و اسقیت من حمیمه؛ فاستعیذوا بالله من ذلک الوادی!».

8. « لئالی الاخبار»، ج4، ص 256:

« المۆمن یعلم من یزور قبره؟ قال: نعم. لا یزال مستأنساً به مازال عند قبره: فإذا قام و انصرف من قبره دخله من انصرافه عنه وحشة».

9. « المحجة البیضاء»، ج8، ص 291:

« ان هدایا الاحیا للاموات : الدعاء و الاستغفار».

10. « مدرک پیشین»، ص 292. « لئالی الاخبار»، ج4، ص 258-259:

« ان المیت لیفرح بالترحم علیه و الاستغفار له؛ کما یفرح الحی بالهدیة تهدی الیه».

11. « مدرک پیشین»، ص 298:

« زر القبور؛ تذکر بها الاخرة».

 

منبع: راسخون/ منتطر