این همه تبلیغات مذهبی اخیر در دانشگاه ها چقدر جواب داده؟

 از سال  ۱۳۸۴ به این سو، رویکرد تازه ای در سیاست های فرهنگی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و به دنبال آن در مراکز آموزش عالی کشور در زمینه گسترش تبلیغات و فعالیت های دینی در دستور کار رئیسان و معاونان فرهنگی دانشگاه ها قرار گرفته است.

 

این سیاست تازه، با این فرض ، مورد پشتیبانی واقع گردید که علت و سرچشمه انتقادگری و رام نبودن دانشگاهیان نسبت به پذیرش پاره ای از روش ها و برنامه ها و سیاست ها؛  سست بودن باورهای مذهبی آنان است و از این رو بایستی از راه های گوناگون از جمله بالا بردن حجم تبلیغات و فعالیت های فرهنگی و مذهبی نسبت به استوار کردن پایه های ایمان در ذهن و ضمیر دانشگاهیان کوشش و هزینه های فراوانی صرف شود و دامنه و کمیت تبلیغات و فعالیت های مذهبی در دانشگاه ها گسترش یابد.

   این سیاست در حالی پیگیری شد که افزون بر معاونت فرهنگی در دانشگاه ها، دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری، بسیج دانشجویی و بسیج استادان و انجمن اسلامی ( مستقل) دانشجویان در همه دانشگاها به نوعی مشغول به انجام فعالیت فرهنگی و مذهبی هستند.

   نظر به آنکه برای اصلاح روش ها و موضوعات تبلیغی و بهره گیری بهینه از هزینه ها ، لزوم ارزیابی و سنجش میزان اثرگذاری فعالیت ها ضروری است؛ چند پرسش پیش روست :

پرسش ها
۱-    میزان استقبال واقعی و قلبی دانشگاهیان از این فعالیت ها چگونه بوده است؟
۲-    این فعالیت ها به چه میزان در خردورزی، بالابردن سطح فهم دینی و اعتقادی دانشجویان نقش داشته است؟
۳-    این فعالیت ها تا چه اندازه در بالا بردن میزان مسئولیت پذیری، علم دوستی، تعالی اخلاقی  و هویت بخشی به دانشجویان موثر بوده است؟

۴-    این تبلیغات ، آیا در علمی تر کردن فضای دانشگاه ها ، تاثیری داشته است؟
۵-    میزان تنوع و جذابیت این برنامه ها ، تا چه اندازه است؟
۶-    سستی و کاستی های روش ها و موضوعات این تبلیغات و فعالیت ها کدام است؟

۷-    آیا این فعالیت ها توانسته است ذائقه همه دانشگاهیان را سیراب کند؟

برای دستیابی به پاسخ های قانع کننده برای پرسش های یاد شده ، لازم است تا بر اساس معیار های علمی ، پژوهشی مستقل صورت پذیرد .

ارزیابی اولیه
بر پایه مشاهدات و بررسی های میدانی و گفت و گو با اقشار دانشگاهی ، چنین دریافت شده است که:

۱-    فعالیت و تبلیغات مذهبی در دانشگاه ها در چند سال گذشته با استفاده از ابزار های گوناگون و نوین همراه بوده است و حاکی از صرف هزینه های فراوان دارد. 
۲-    این تبلیغات و فعالیت ها ، با آمیزه ای از "خوانش" ویژه ای از دینداری و "نگرش" ویژه ای در امور سیاسی ، همراه است.
۳-    این تبلیغات و فعالیت ها ، به تمامی از سوی نهاد های دولتی و با هزینه دولت انجام می گیرد و جای و جایگاه تشکل های غیر دولتی کاملا خالی و نادیده گرفته شده است.

۴-    این تبلیغات، از نظر دامنه و حجم و شکل برگذاری مراسم،  بر ایجاد شور و حماسه تاکید دارد و بر این پایه بر حضور افراد پافشاری می کند حتی با بستن درهای ورودی دانشکده ها وتعطیل کردن کلاس های درس ، با واداشتن همه کارمندان و استادان به شرکت در مراسم همراه است.
۵-    این تبلیغات و مراسم، به ندرت با آموزش و بالابردن سطح علمی و اصلاح نگرش افراد در امور دینی همراه است و بیشتر بر ترغیب و برانگیختن احساسات دینی تاکید دارد.
۶-    سخنرانان این مراسم ، بیشتر از میان روحانیون برگزیده می شوند و کمتر از دانشگاهیان بهره گرفته می شود.

۷-    به نظر می رسد که مدیران ارشد دانشگاه ها ، از این تبلیغات و فعالیت های دینی برای پیشبرد کارهای خود یا جبران کاستی در کارآیی شیوه مدیریت و جلب توجه برخی از مقامات دینی و سیاسی بیرون از دانشگاه ، بهره برداری می کنند.
۸-    به نظر می رسد بالا بردن حجم تبلیغات مذهبی و حماسی ، با هدف جایگزینی این فعالیت ها به جای فعالیت هایی است که مدت هاست در دانشگاه کمرنگ شده است.
۹-    این تبلیغات و فعالیت ها فاقد تنوع و رنگارنگی است به شکلی که نمی تواند مخاطبان بیشتر و با سلائق متنوع تری را جذب کند .

۱۰-    به رغم بالا بودن حجم این تبلیغات، نشانه های نشاط و سرزندگی و امیدواری در دانشگاهیان کمتر دیده می شود.
۱۱-    پیام این تبلیغات به مخاطبان و شرکت کنندگان در مراسم را می توان در دو کلمه خلاصه کرد: اول: بیعت با ارزش های نانوشته دوم: اینگونه باش و آنگونه نباش.

پیشنهاد ها:
۱-    برای ایجاد تحول و تاثیرگذاری  در رفتار اخلاقی و اجتماعی دانشگاهیان  و ایجاد نشاط و امیدواری در آنان  لازم است تا از سخنرانان متنوع با دیدگاه های سیاسی متفاوت بهره گیری شود.
۲-    تبلیغات و فعالیت ها بایستی با هدف بالابردن سطح علمی و دانش مذهبی مخاطبان همراه باشد.

۳-    از احساسات دینی مخاطبان برای پیشبرد اهداف و برتری جویی سیاسی استفاده نشود.
۴-    از هر گونه رفتاری که مخاطبان را با اجبار به شرکت در مراسم وادارد، پرهیز شود.

 

*   دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز