انقلاب اسلامی گامی به سوی ظهور است، نه خود ظهور

«انتظار ايجاب ميكند كه انسان خود را به آن شكلى، به آن صورتى، به آن هيئت و خُلقى نزديك كند كه در دوران مورد انتظار، آن خُلق و آن شكل و آن هيئت متوقع است. اين لازمه‌ى انتظار است... ما كه منتظر هستيم، بايد خودمان را به اين امور نزديك كنيم، خودمان را با عدل آشنا كنيم، آماده‌ى عدل كنيم، آماده‌ى پذيرش حق كنيم.»¹ انقلاب اسلامی ایران نیز به عنوان یك حكومت منتظر، وظایف و كارویژه‌هایی دارد. در این رابطه با حجت‌الاسلام و المسلمین كلباسی، مدیر مركز تخصصی مهدویت به گفت‌وگو نشستیم:

به نظر می‌رسد به دلیل تبلیغات گسترده منفی نسبت به جمهوری اسلامی، اندیشمندان و متفكرین ما باید بیشتر به تبیین جایگاه نظام اسلامی نسبت به انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) بپردازند. دراین‌باره توضیح دهید.
مبانی این انقلاب از اسلام گرفته شده است. رهبر هم با عنوان نیابت امام عصر(عج) در جایگاه رهبری قرار گرفت و مردم به همین دلیل در این مسیر حركت كردند. حركت اساسی مردم كه به دعوت لیبرال‌دموكرات‌ها نبوده است. مردم به نام دین و برای یاری نایب امام عصر(عج) و استجابت دعوتش به میدان آمدند. انقلاب اسلامی یك گام بسیار اساسی به سمت ظهور است؛ حركتی متكی بر قرآن، سنت و امامت كه با وقوع آن، توجه جهانی به مهدویت و موعود وارد فضای جدیدی شده است. این سخن به این معنی نیست كه دیگر كار تمام شده و مشكلی در راه انقلاب اسلامی نخواهد بود. اگر از این انقلاب مراقبت نكنیم، ممكن است به انحراف كشیده شود.

البته ما باید توجه داشته باشیم كه وقوع انقلاب اسلامی، گامی به سوی ظهور است و نه خود ظهور. بنابراین سطح توقعاتمان از انقلاب اسلامی باید معقول باشد. طبیعی است كه جامعه‌ی ما در این مسیر با مشكلات و مسائل بسیاری روبه‌رو خواهد شد. آن‌چه مهم است، جهش و حركت ما به سمت ظهور است. بنابراین جهش و تحول بزرگی صورت گرفته، اما در زمان ظهور به نقطه‌ی مطلوب خواهیم رسید. گاهی ما یك فرض اشتباه می‌گیریم و بر اساس همان فرض اشتباه هم تحلیل می‌كنیم، در حالی كه باید فرضیه‌مان را اصلاح كنیم. قرار نبوده كه با وقوع انقلاب اسلامی همه‌ی مشكلات ما حل بشود. حل مشكلات راه حل‌هایی دارد و آن راه ‌حل‌ها باید در اقتصاد و سیاست و ... اجرا شود. البته اگر ما با زمینه‌سازی‌های مختلف بتوانیم یك جامعه‌ی الگو و نمونه بسازیم، توفیقات بیشتری را برآورده‌ایم.

حضرت امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «این نهضت مقدس برای انقلاب بزرگ مهدی موعود است.» با این مبنا به نظر شما نقش انقلاب اسلامی در گسترش و تعمیق باور به مهدویت چگونه بوده است؟
تفكر حضرت امام‌(ره) دقیقاً یك اندیشه‌ی جهانی است. نگاه ایشان حتی در اوج مبارزه علیه شاه هرگز قومی و منطقه‌ای نبود. این نوع نگاه حضرت امام(ره) را در سخنرانی‌های قبل از سال 1342 هم می‌توانیم ببینیم. اگر فضای فكری بعد از انقلاب را با فضای پیش از انقلاب مقایسه كنیم، متوجه تفاوت و جهش فكری اثر انقلاب اسلامی خواهیم شد؛ تحول بسیار مهمی كه مكتب اهل بیت(علیهم‌السلام) را به عنوان راه نجات جهان معاصر معرفی می‌كند.

انقلاب اسلامی در نگرش اندیشمندان و افكار عمومی جهانی نسبت به مسئله‌ی مهدویت تحول زیادی ایجاد كرده است. فقط در فاصله‌ی سال‌های 2000 تا 2010 میلادی، چندین میلیون صفحه مطلب در موضوع مهدویت منتشر شده است، چند هزار فیلم كوتاه و بلند در مورد آخرالزمان ساخته شده است و توجه مراكز فرهنگی و مطالعاتی به این مسئله جلب شده است.

امروز به بركت انقلاب اسلامی، موج اندیشه‌ی مهدوی و پیام مكتب امامت و ولایت به اقصی‌نقاط جهان رسیده است و دشمنی‌های بی‌سابقه علیه شیعه و انقلاب اسلامی هم به همین دلیل است. دشمن، شمشیرش را از رو بسته‌ و از هر حربه‌ای برای تشكیك، شبهه‌افكنی و منكوب كردن تفكر مهدویت استفاده می‌كند. در حال حاضر این هجوم با شبكه‌های ماهواره‌ای و فیلم‌های تولیدی‌شان شكل جدیدی به خود گرفته است. مستندات این حرف موجود است كه صهیونیست‌ها در مركز تحقیقاتی خود درباره‌ی شیعه مطرح كرده‌اند كه: انقلاب ایران دو بال دارد كه باید قطع شود؛ یكی مسئله‌ی شهادت كه بر فرهنگ عاشورایی تكیه دارد و بال دیگر آن مسئله‌ی انتظار مبتنی بر فرهنگ مهدویت.

به نظر شما تشكیل نظام سیاسی جمهوری اسلامی در ایران چه تأثیری بر دیدگاه نخبگان و افكار عمومی جهانی درباره‌ی حاكمیت دین در اجتماع گذاشت؟
در قرن بیستم، سكولاریسم به عنوان یك راه‌ حل برای نجات جامعه در جهان غرب مطرح شد و بر مبنای آن شرایطی را ایجاد كردند كه حاكمیت دین بر صحنه‌ی سیاست و اجتماع به یك امر بعید، غیر محتمل و آرزوی دست‌نیافتنی تبدیل شد. انقلاب اسلامی اما طوفانی در این فضا ایجاد كرد كه شرایط را تغییر داد. امید جای یأس‌ها را گرفت و به همه ثابت شد كه در این عصر هم می‌توان حكومتی مبتنی بر دین و بر اساس عدالت و تقوا تشكیل داد.

امروز به بركت انقلاب اسلامی، موج اندیشه‌ی مهدوی و پیام مكتب امامت و ولایت به اقصی‌نقاط جهان رسیده است و دشمنی‌های بی‌سابقه علیه شیعه و انقلاب اسلامی هم به همین دلیل است. دشمن، شمشیرش را از رو بسته‌ و از هر حربه‌ای برای تشكیك، شبهه‌افكنی و منكوب كردن تفكر مهدویت استفاده می‌كند.

امروزه ما شاهد ثمره‌های آن حركت انقلابی ملت ایران هستیم. حركت‌های اخیر در كشورهای عربی بدون شك متأثر از انقلاب اسلامی است. دشمنان در این سی سال هر كاری كردند تا مانع این تأثیرگذاری شوند. جنگ هشت ساله را به راه انداختند. برای اجرای سیاست‌هاشان سرمایه‌گذاری‌های هنگفت كردند تا بلكه بتوانند این حركت و موج را مهار كنند، اما نتوانستند و امروزه تمسك به اسلام و دین به عنوان عامل اقتدار در كشورهای اسلامی مطرح است.

اعتقاد به مسئله‌ی انتظار، چه وظایفی را بر عهده‌ی منتظران قرار می‌دهد؟
موضوع «تكالیف منتظران ظهور» از چند منظر قابل بحث است. یكی از این نگاه‌ها رویكرد نقلی است. یعنی وظایفی كه آیات قرآن و احادیث برای منتظران تبیین نموده‌اند.

منظر دیگری كه از آن می‌توان وظایف منتظران را دریافت و استنباط كرد، توجه به اقتضائات طبیعی و عقلانی انتظار است. یعنی وقتی ما با یك وعده‌ی قطعی روبه‌رو می‌شویم، باید امور خودمان را با این وعده تنظیم كنیم. چگونه است كه اگر به ما بگویند احتمال دارد یك سنگ آسمانی به زمین برخورد كند، همه دست به كار می‌شویم تا خطر برطرف شود؟ حال آن‌كه وعده‌ی خداوند درباره‌ی ظهور، قطعی است و نه احتمال. خداوند این خبر را اعلام كرده است كه: «إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَالَّذينَ آمَنُوا فِی الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ»² یا «وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ»³ و «وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ»⁴. این وعده آن‌قدر قطعی است كه به هیچ‌ وجه نمی‌توان در آن خدشه كرد.

اولین اقتضای اعتقاد به مسئله‌ی ظهور، سعی در كسب معرفت و شناخت نسبت به این موضوع است. باید روی این موضوع مطالعه كنیم كه چرا زمان ظهور مشخص نیست و چه تمهیداتی برای ظهور لازم است؟ از دیگر موارد پراهمیت اقتضائات ظهور، تحقق آمادگی فكری است كه اهل بیت‌(علیهم‌السلام) زمینه‌های آن را فراهم كرده‌اند؛ دعای افتتاح، بحث عمده و محوریش انتظار و دولت كریمه است. دعای ندبه و دیگر ادعیه هم به نوعی به این موضوع پرداخته‌اند.

به لزوم آمادگی فكری اشاره كردید. در دیگر حوزه‌ها و از جمله ساحت اجتماع، اقتصاد و سیاست چه تحولاتی باید صورت بگیرد؟
اگر جامعه‌ای آمادگی لازم برای پذیرش امری را نداشته باشد، با آن امر بیگانه می‌شود و طبیعتاً آن امر در آن جامعه محقق نخواهد شد. ما باید به خصوصیات حكومت امام عصر(عج) توجه كنیم. یكی از این خصوصیات، جهانی بودن است. ما نیز باید جهانی فكر كنیم تا بتوانیم جهانی عمل كنیم. بنابراین در حوزه‌ی سیاست هم اگر یك نظام و یك دولت بخواهد كاملاً در مسیر انتظار گام بردارد، باید جهانی فكر كند. باید جهانی شعار بدهد و جهانی گام بردارد. البته باید اقتضائات گام برداشتن در این مسیر را رعایت كند و حساب‌شده قدم بردارد.

در زمینه‌ی اقتصادی هم به همین صورت است. مسلمانان اگر می‌خواهند شكل‌دهنده‌ی تحولات آینده باشند، باید در فعالیت‌های اقتصادی جهانی وارد شوند و برای توسعه‌ی اقتصادی‌شان برنامه‌ریزی كنند. متأسفانه ما به این عرصه كمتر توجه كرده‌ایم. در حالی كه صهیونیست‌ها كه مكتب حقی هم ندارند، از ابتدای فعالیت خود برای اقتصادشان برنامه داشتند. تمام سرپل‌های اقتصادی دنیا را تصرف كردند و در هر شركت اقتصادی و تجاری مهمی حضور پیدا كردند.

پی‌نوشت:
1. بیانات رهبر انقلاب در جمع اساتید و فارغ‌التحصیلان تخصصی مهدویت 1390/4/18
2. سوره‌ مباركه غافر، آیه 51، «بی‌تردید ما فرستادگان خود و كسانی را كه ایمان آوردند، در زندگی دنیا و روزی كه شاهدان [برای شهادت] برمی‌خیزند، یاری می‌كنیم.»
3. سوره مباركه فصلت، آیات 171 و 172، «و قطعاً فرمان ما درباره‌ی بندگان فرستاده‌ی ما از پیش [چنین] رفته است كه آنان [بر دشمنان خودشان] حتماً پیروز خواهند شد.»
4. سوره مباركه انبیاء، آیه 105، «و همانا در زبور پس از تورات نوشتیم كه زمین را بندگان شایسته‌ی ما به ارث خواهند برد.»