اسب‌های ۵۰ ساله‌ای که یک‌شبه رفتند

امیر حکاک
بی بی سی

اسب هایی که دیگر نیستند

در هفته ای که گذشت، رسانه های ایرانی از ناپدید شدن یک‌شبه ۱۶ مجسمه اسب در یکی از میدان های شهر ساری خبر دادند.
این اسب های طلایی رنگ که در چهار طرف میدان امام خمینی ساری قرار داشتند، نخستین چیزهایی بودند که مسافرانی که از سمت جاده قائمشهر وارد ساری می شدند، می دیدند.
اسب ها حدود ۵۰ سال پیش در این میدان نصب شده بودند.
ناپدید شدن این اسب ها گم شدن بیش از ده مجسمه از سطح شهر تهران را در سال گذشته یادآوری می کرد.
سوال این بود: "آیا این اسب ها هم سرقت شده اند یا کسی دستور داده برشان دارند؟"
پاسخ رئیس پلیس آگاهی استان مازندران به این سوال، بخشی از واقعیت را روشن کرد. سرهنگ محمد عظیمی با تکذیب سرقت مجسمه های شهر ساری گفت: "این مجسمه ها از سوی شهرداری ساری جابه جا شده اند."
موضوع ناپدید شدن مجسمه ها به شورای شهر ساری کشید و بخش بیشتری از واقعیت آشکار شد.

دستور دادستان

فرامرز نقیبی، رئیس شورای شهر ساری اعلام کرد که مجسمه‌های میدان امام خمینی ساری "با دستور دادستان" برداشته شده اند.

جای خالی پای اسب

او گفت: "بر اساس دستور دادستان، وجود مجسمه‌های اسب در میدان امام [خمینی] چیزی جز اهانت به نام امام نیست و جمع‌آوری این مجسمه‌ها به شهرداری ابلاغ شد."
آقای نقیبی گفت: "طی بازدید صورت گرفته از سوی رییس دادگستری و دادستان مقرر شد که این مجسمه ها به پارک های این شهرستان منتقل شود."
برداشته شدن یکشبه مجسمه ها از سوی برخی مسئولان شهر با مخالفت هایی رو به رو شد.
محمد آقامیری، عضو شورای شهر ساری، جمع‌آوری اسب‌های میدان امام خمینی را "با این روش" درست ندانست و گفت: "این اقدام از سوی شهرداری باید با تصویب شورا انجام می‌شد."
او گفت: "به عنوان یک شهروند از این اقدام که پاسخ شفافی ندارد قانع نشدم و افکار عمومی هم نیازمند پاسخی شفاف هستند."
محمد آقامیری طرح فعلی میدان امام خمینی را "دچار نقص" دانست و گفت: "طرح میدان امام فقط از یک جهت کلمه امام مشخص است و در حالی که از هر چهار سوی میدان این طرح باید واضح باشد."
در همین حال نگرانی هایی درباره وضعیت فعلی مجسمه ها مطرح شده است.
روز ۲۳ خرداد، نادعلی رمضانپور، سخنگوی شورای اسلامی شهر ساری گفت: "برای مجسمه اسب‌های میدان امام فکری بکنید. این مجسمه‌های برنز کجا افتاده‌اند."
مازندنومه، پایگاه خبری تحلیلی مازندران، با انتشار عکسی از یکی از اسب های بر زمین افتاده، نوشت: "این مجسمه ها به همراه کالسکه زرین دوران اشکانی و ۴ سرباز اشکانی ، ساسانی ، هخامنشی و سلوکی که به چهار جهت تیر می اندازند، ساخت کارگاه جرالد سیسیالینو ایتالیا است. هر مجموعه که سه اسب یک سرباز و یک کالسکه را شامل می شود ۱۶۴۰ کیلوگرم برنز خالص است که در زمان ساخت در سال ۱۹۵۷ معادل ۴۲۰ هزار تومان هزینه دربر داشت."
در گزارشی که در پایگاه خبری تحلیلی مازندنومه منتشر شده، آمده است: "مجسمه ها درمقایسه باناهنجاری های اطراف میدان، ترافیک آزاد دهنده و بانک های سربه فلک کشیده که از پول بیت المال قد برافراشته اند، تهدید جدی محسوب نمی شد."

مختاباد: درود بر این دزدان شجاع

یکی از اسب های بر زمین افتاده

اعتراض به برداشته شدن مجسمه ها از سوی هنرمندان هم واکنش هایی را به دنبال داشته است.
عبدالحسین مختاباد، خواننده ایرانی، از جمله کسانی است که به این ماجرا اعتراض کرده است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، او در یادداشتی نوشته است: "مجسمه‌های میدان امام غیب شدند. اولین خبر همین بود و با کمال ناباوری این مدیران همسن و سال من گفتند که این مجسمه‌های کوه پیکر، دزدیده شدند!؟"
"درود بر این دزدان شجاع که" در روز روشن مناری را می قاپند و هزاران افسوس بر گزمه‌ها و مسئولین غافل ... اما بعد داستان بگونه‌ای دیگر تغییر کرد،گفتند قاضی القضات شهر ( دادستان) دستور برچیدنشان را داده است، چه که او و همفکرانش بعد از حدود نیم قرن از طول عمر این آثار هنری - حدود سی و سه سال بعد از انقلاب - «ارشمیدس وار» کشف کردند که وجود این اسب‌ها در میدان امام ساری، توهین است!؟"
آقای مختاباد در بخش دیگری از یادداشت خود نوشته: "در میان انبوه مشکلاتی که قاضی‌القضات شهر و سازمانش را احاطه کرده است، وقت عزیز خود را صرف این کرده که وجود این مجسمه‌ها برای شهر ساری عامل فساد و تباهی است."

تهران، و حالا ساری

ناپدیدشدن مجسمه ها در ساری یک سال پس از ناپدیدشدن چندین مجسمه از سطح شهر تهران صورت می گیرد.
پس از پایان تعطیلات نوروزی سال ۸۹، به تدریج اخباری مبنی بر ربوده شدن مجسمه هایی از سطح شهر تهران منتشر شد که در میان آنها مجسمه بعضی از شخصیت‌های ملی ایران هم به چشم می خورد.
مجسمه های برنزی "ابن سینا" از پارک بهجت آباد، "شهریار" از مقابل سالن تئاتر شهر، "صنیع خاتم" از پارک ملت، "ستارخان" از خیابان ستارخان، "باقرخان" از خیابان شهرآرا، "شریعتی" از پارک شریعتی و "مادر و فرزند" از شهرک غرب از جمله مجسمه هایی بودند که دزدیده شدند.
با این حال، هنوز "مجسمه‌‌دزدهای تهران" شناسایی نشده‌اند.
جواد شوشتری، مدیر عامل سازمان زیباسازی شهر تهران در گفت و گو با خبرگزاری فارس با بیان اینکه پس از یک سال، هنوز مجسمه‌‌دزدهای تهران شناسایی نشده‌اند، گفت: "پلیس پی‌گیر این موضوع است."

محو شبانه نقاشی های دیواری

روز ۱۷ خرداد، خبرگزاری ها خبر دیگری منتشر کردند: "نقاشی دیواری میدان فردوسی مشهد به مساحت ۵۰۰۰ متر مربع و با موضوع شاهنامه فردوسی، چند ماه پس از پایان کار، به صورت شبانه کاملا پاک شده بود."
علی حامدمقدم، سخنگوی شهرداری مشهد، گفت که آستان قدس رضوی، "در اقدامی بی‌سابقه بزرگترین نقاشی دیواری کشور" را پاک کرد.
از سوی دیگر، معاون روابط عمومی آستان قدس در این باره گفت: "بنا بود برای زیباسازی شهر و همچنین اطلاع‌رسانی موقوفات آستان قدس، طرح مشترکی روی همه دیوارها اجرا شود. و این طرح را از همین دیوار ها شروع کردیم."
با این همه، روابط عمومی آستان قدس به تازگی اعلام کرده است که سطح این دیوار، هم‌اینک برای درج طرح مشترک مورد توافق آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد که "متناسب با هنر و معماری اصیل اسلامی و ایرانی و شئون پایتخت معنوی ایران و موقوفات امام رضا" است، آماده‌سازی شده‌ است.
هنرهای تجسمی و به ویژه مجسمه سازی و نقاشی در ایران پس از انقلاب همواره با چالش هایی رو به رو بوده است، تا جایی که برخی از فقها حکم به حرمت مجسمه سازی و خرید و فروش آن و کشیدن نقاشی از چهره انسان داده اند. مجسمه سازی در ایران پس از انقلاب بیش از ده سال ممنوع و متروک بود تا در زمستان ۱۳۶۸ برای نخستین بار به طور رسمی نمایشگاهی از آثار مجسمه سازان معاصر ایران در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.
مسئولان فرهنگی جمهوری اسلامی همواره بر تولید هنر اسلامی تاکید کرده اند، و حالا شاید حلقه مفقوده بین رخدادهای اخیر - ناپدیدشدن مجسمه ها و محو دیوارنگاری ها- ورای دلایلی که مسئولان مطرح می کنند، همین دست توجیه هاست: "نگرانی از عدم تناسب این آثار با هنر اصیل اسلامی."